Baterie: kluczowe, ale problematyczne ogniwo zielonej transformacji
Akumulatory litowo-jonowe są fundamentem transformacji energetycznej – napędzają pojazdy elektryczne i magazynują energię z OZE. Jednak za tym technologicznym przełomem stoi również poważne wyzwanie ekologiczne. Produkcja baterii wiąże się z wysokim zużyciem wody, emisjami CO₂, a także problemami społecznymi, jak choćby nieetyczne wydobycie kobaltu w Demokratycznej Republice Konga.
Wysoka cena ekologiczna baterii
Do produkcji akumulatorów potrzeba litu, kobaltu i niklu. Ich wydobycie ma niebagatelny wpływ na środowisko. Przykładowo, wydobycie jednej tony litu w Chile zużywa choćby 500 000 galonów wody. Z kolei wydobycie niklu prowadzi do wylesiania i zanieczyszczenia środowiska. Sam proces produkcji baterii jest energochłonny i często zależny od paliw kopalnych, mimo powstających fabryk zasilanych OZE.
Krótkie życie, długi ślad ekologiczny
Większość baterii ma ograniczoną żywotność – szczególnie w pojazdach elektrycznych, gdzie po kilku latach wymagają wymiany. Już teraz szacuje się, iż do 2030 roku powstaną miliony ton zużytych ogniw. Tymczasem ich recykling to kosztowny i złożony proces. Większość trafia na wysypiska, a odzysk litu, niklu czy kobaltu wciąż nie jest efektywny energetycznie.
Jak uratować baterie? Nowe podejście, nowe technologie, nowe standardy
Z jednej strony baterie są nieodzowne dla osiągnięcia neutralności klimatycznej. Z drugiej – musimy pilnie zmniejszyć ich ślad węglowy i wydłużyć cykl życia. najważniejsze rozwiązania obejmują:
- Zieloną produkcję – jak pokazuje raport z 2023 roku, ponad 65% emisji związanych z produkcją baterii pochodzi z Chin, Indonezji i Australii. Dekarbonizacja sieci energetycznych w tych krajach może ograniczyć emisje choćby o 38% do 2050 roku.
- Nowe typy baterii – np. ogniwa LFP (litowo-żelazowo-fosforanowe), które są łatwiejsze w recyklingu i coraz częściej stosowane w elektromobilności.
- Drugie życie baterii – wykorzystywanie zużytych akumulatorów z EV jako magazynów energii dla domów czy instalacji PV.
- Inicjatywy globalne – m.in. paszport baterii stworzony przez Global Battery Alliance, który śledzi ich pochodzenie i cykl życia.
Recykling – nadzieja gospodarki cyrkularnej
Komisja Europejska podjęła działania, by ograniczyć eksport odpadów bateryjnych poza OECD, w tym tzw. „czarnej masy”, będącej surowcem wtórnym do odzysku metali. Celem jest zachowanie strategicznych surowców „w obiegu”. Równolegle rozwijane są technologie hydrometalurgiczne i bezpośredniego recyklingu, które mogą pozwolić na odzysk choćby 95% materiałów.
Standardy i odpowiedzialność producentów
Przejście na zrównoważone baterie nie będzie możliwe bez międzynarodowych norm. Nad ich tworzeniem pracuje Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC). Wśród kluczowych działań:
- Nowe standardy bezpieczeństwa i efektywności baterii (np. IEC 62933-5‑4),
- Normy środowiskowe związane z gospodarką o obiegu zamkniętym (np. IEC 63395),
- Certyfikacje w ramach systemu IECQ, które potwierdzają zgodność produktów z wymaganiami ekoprojektowania (IEC 62430),
- Polityka rozszerzonej odpowiedzialności producentów (EPR), czyli obowiązek zagospodarowania zużytych produktów przez wytwórców.
Baterie dla dobra wspólnego
W ramach Global Impact Fund, IEC wykorzystuje baterie drugiego życia do zasilania instalacji PV w kenijskich szkołach i klinikach. To przykład, jak technologia może wspierać zrównoważony rozwój w praktyce.
Zobacz więcej:
- Rozporządzenie bateryjne UE — nadchodzą nowe obowiązki dla producentów i dostawców
- XL Batteries uruchamia organiczną baterię: 20 lat pracy bez przerwy
- Baterie EV mogą wytrzymywać 3 razy dłużej niż zakładano. Naukowcy badali je źle!
