Budujesz lub planujesz? Te zmiany w przepisach musisz znać! [12.07.2025]

Polskie prawo budowlane przechodzi przez najbardziej znaczące przekształcenie od dziesięcioleci, które fundamentalnie zmieni sposób realizacji inwestycji przez miliony właścicieli nieruchomości oraz przedsiębiorców w całym kraju. Rada Ministrów przyjęła rewolucyjną nowelizację przepisów, która radykalnie upraszcza procedury administracyjne oraz eliminuje konieczność uzyskiwania pozwoleń na budowę dla szerokiej gamy popularnych inwestycji przydomowych, rekreacyjnych oraz związanych z odnawialnymi źródłami energii.

Fot. Warszawa w Pigułce

Najważniejszym elementem wprowadzanych zmian jest drastyczne rozszerzenie katalogu obiektów budowlanych, które można realizować wyłącznie na podstawie prostego zgłoszenia do odpowiednich organów administracji architektoniczno-budowlanej, bez konieczności przechodzenia przez długotrwały oraz kosztowny proces uzyskiwania formalnego pozwolenia na budowę. Ta fundamentalna zmiana dotyczy przede wszystkim obiektów o charakterze przydomowym oraz pomocniczym, które do tej pory wymagały pełnej procedury administracyjnej mimo swojego stosunkowo niewielkiego wpływu na otoczenie oraz bezpieczeństwo publiczne.

Właściciele działek mieszkalnych oraz rekreacyjnych zyskają możliwość budowy przydomowych schronów ochronnych o powierzchni użytkowej do trzydziestu pięciu metrów kwadratowych bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę, co stanowi znaczące ułatwienie w kontekście rosnącej świadomości dotyczącej bezpieczeństwa cywilnego oraz przygotowania na sytuacje kryzysowe. Te podziemne lub częściowo zagłębione konstrukcje, które mogą służyć jako bezpieczne schronienie w przypadku zagrożeń naturalnych lub innych sytuacji awaryjnych, będą mogły być realizowane znacznie szybciej oraz z mniejszymi kosztami administracyjnymi.

Kolejną istotną kategorią inwestycji objętych uproszczeniem są zadaszenia oraz tarasy o powierzchni nieprzekraczającej pięćdziesięciu metrów kwadratowych, które od momentu wejścia w życie nowych przepisów będą mogły być budowane wyłącznie na podstawie zgłoszenia. Ta zmiana ma szczególne znaczenie dla właścicieli domów jednorodzinnych oraz działek rekreacyjnych, którzy często planują rozbudowę przestrzeni wypoczynkowej oraz użytkowej swoich nieruchomości poprzez dodanie zadaszeń nad tarasami, altanami czy miejscami do grillowania.

Właściciele większych działek oraz entuzjaści sportu oraz rekreacji aktywnej będą mogli realizować boiska sportowe różnego typu bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę, co znacznie ułatwi tworzenie prywatnych przestrzeni rekreacyjnych oraz sportowych. Ta zmiana obejmuje zarówno boiska do gier zespołowych, korty tenisowe, jak i inne obiekty sportowe o charakterze niekomercyjnym, co może przyczynić się do popularyzacji aktywności fizycznej oraz sportu wśród właścicieli prywatnych nieruchomości.

Sektor rekreacji wodnej również zostanie objęty znacznymi ułatwieniami, gdyż baseny oraz oczka wodne o powierzchni nieprzekraczającej pięćdziesięciu metrów kwadratowych będą mogły być budowane bez konieczności jakiegokolwiek zgłoszenia do organów administracji budowlanej. To radykalne uproszczenie oznacza, iż właściciele działek będą mogli samodzielnie planować oraz realizować tego typu inwestycje wodne bez angażowania administracji państwowej, co znacznie przyspieszy proces oraz obniży koszty związane z tworzeniem prywatnych stref rekreacji wodnej.

Szczególnie istotne zmiany dotyczą sektora odnawialnych źródeł energii, który w ostatnich latach zyskuje na znaczeniu w kontekście transformacji energetycznej Polski oraz dążenia do zwiększenia udziału czystej energii w krajowym miksie energetycznym. Mikroinstalacje wiatrowe o wysokości nieprzekraczającej trzech metrów będą mogły być montowane bez jakichkolwiek formalności budowlanych, co oznacza eliminację barier administracyjnych dla małych instalacji energetycznych przeznaczonych do użytku domowego.

Magazyny energii elektrycznej o pojemności do dwudziestu kilowatogodzin również zostają wyłączone spod obowiązku uzyskiwania pozwoleń budowlanych, co stanowi znaczące ułatwienie dla właścicieli instalacji fotowoltaicznych oraz innych systemów odnawialnej energii, którzy chcą zwiększyć efektywność swoich inwestycji poprzez dodanie możliwości magazynowania wyprodukowanej energii. Ta zmiana może znacząco przyczynić się do rozwoju rozproszonych systemów energetycznych oraz zwiększenia niezależności energetycznej indywidualnych gospodarstw domowych.

Większe instalacje wiatrowe o wysokości od trzech do dwunastu metrów przez cały czas będą wymagały przygotowania projektu architektoniczno-budowlanego, jednak zostanie wyeliminowana konieczność uzyskiwania pełnego pozwolenia na budowę, co znacznie uprości proces inwestycyjny dla średnich instalacji odnawialnej energii. Ta zmiana może mieć szczególne znaczenie dla gospodarstw rolnych oraz małych przedsiębiorstw, które planują inwestycje w lokalne źródła czystej energii.

Sektor rolniczy zyskuje możliwość budowy zbiorników na wodę opadową oraz roztopową o pojemności do trzydziestu metrów sześciennych bez konieczności uzyskiwania pozwolenia na budowę oraz bez obowiązku opracowywania szczegółowego projektu budowlanego. To znaczące ułatwienie może przyczynić się do poprawy gospodarowania zasobami wodnymi w rolnictwie, co jest szczególnie istotne w kontekście zmian klimatycznych oraz rosnących problemów z dostępnością wody w okresach suszy.

Nowelizacja wprowadza również innowacyjny mechanizm kontrolny zwany potocznie „żółtą kartką”, który ma na celu bardziej elastyczne oraz proporcjonalne podejście do egzekwowania przepisów budowlanych. W przypadku wykrycia istotnych odstępstw od zatwierdzonej dokumentacji projektowej, inwestor otrzyma najpierw ostrzeżenie wraz z nakazem usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości w określonym terminie, zamiast natychmiastowego wszczęcia formalnego postępowania administracyjnego.

Ten mechanizm ma za zadanie zmniejszenie represyjności systemu kontroli budowlanej oraz umożliwienie inwestorom szybkiego naprawienia ewentualnych błędów bez ponoszenia dodatkowych kosztów oraz opóźnień związanych z długotrwałymi postępowaniami administracyjnymi. Rozwiązanie to może znacząco poprawić relacje pomiędzy inwestorami a organami nadzoru budowlanego, tworząc atmosferę współpracy zamiast konfrontacji.

Istotnym elementem reformy jest również przesunięcie terminu obowiązkowego wprowadzenia elektronicznego dziennika budowy oraz cyfrowej książki obiektu budowlanego do trzydziestego pierwszego grudnia dwa tysiące trzydziestego czwartego roku. To rozwiązanie daje inwestorom oraz firmom budowlanym dodatkową dekadę na przygotowanie się do pełnej cyfryzacji dokumentacji budowlanej, co może znacznie ułatwić proces adaptacji do nowych wymagań technologicznych.

Utrzymanie możliwości korzystania z tradycyjnej dokumentacji papierowej przez najbliższe dziesięć lat stanowi kompromis pomiędzy dążeniem do modernizacji oraz cyfryzacji procesów administracyjnych a rzeczywistymi możliwościami technicznymi oraz organizacyjnymi uczestników rynku budowlanego. Takie podejście może zapobiec sytuacjom, w których przedwczesne wprowadzenie obowiązkowej cyfryzacji mogłoby stanowić barierę dla mniejszych firm oraz indywidualnych inwestorów.

Wprowadzane zmiany mają potencjał do znacznego przyspieszenia tempa realizacji inwestycji budowlanych w Polsce poprzez eliminację czasochłonnych procedur administracyjnych dla szerokiej gamy popularnych typów budowli. Skrócenie czasu oczekiwania na rozpoczęcie prac budowlanych może przełożyć się na obniżenie kosztów inwestycji oraz zwiększenie atrakcyjności rynku budowlanego dla prywatnych inwestorów.

Redukcja biurokracji w sektorze budowlanym może również przyczynić się do zwiększenia liczby realizowanych inwestycji, co może mieć pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy oraz rozwój branży budowlanej. Ułatwienia dotyczące odnawialnych źródeł energii mogą dodatkowo wspierać transformację energetyczną kraju oraz rozwój technologii czystej energii na poziomie indywidualnych gospodarstw domowych.

Nowe przepisy mogą również wpływać na rozwój rynku materiałów budowlanych oraz usług budowlanych związanych z realizacją mniejszych inwestycji przydomowych. Zwiększona dostępność oraz prostota realizacji takich projektów może stymulować popyt na specjalistyczne produkty oraz usługi, co może przyczynić się do rozwoju lokalnych firm oraz rzemieślników.

Sektor rolniczy może szczególnie skorzystać na ułatwieniach dotyczących budowy zbiorników wodnych, co może przyczynić się do poprawy efektywności gospodarowania wodą w rolnictwie oraz zwiększenia odporności gospodarstw na skutki zmian klimatycznych. Dostępność prostych rozwiązań do magazynowania wody opadowej może również wspierać rozwój zrównoważonego rolnictwa oraz praktyk proekologicznych.

Wprowadzenie mechanizmu „żółtej kartki” może przyczynić się do poprawy jakości wykonywanych prac budowlanych poprzez umożliwienie szybkiego reagowania na wykryte nieprawidłowości bez konieczności prowadzenia skomplikowanych postępowań administracyjnych. Taki system może motywować wykonawców do większej staranności oraz zachęcać do dobrowolnego przestrzegania przepisów budowlanych.

Reforma może również wpłynąć na rozwój sektora projektowego oraz consultingowego, który będzie musiał dostosować się do nowych wymagań oraz możliwości. Uproszczenie procedur dla wielu typów inwestycji może prowadzić do powstania nowych modeli biznesowych oraz usług wspierających inwestorów w realizacji projektów budowlanych.

Długoterminowe skutki wprowadzanych zmian mogą obejmować zwiększenie innowacyjności w sektorze budowlanym oraz rozwój nowych technologii oraz rozwiązań technicznych dostosowanych do uproszczonych procedur administracyjnych. Możliwość szybszej realizacji inwestycji może również stymulować eksperymenty z nowymi materiałami oraz technikami budowlanymi.

Planowane zmiany stanowią część szerszej strategii rządu zmierzającej do deregulacji oraz uproszczenia procedur administracyjnych w różnych sektorach gospodarki. Sukces reformy prawa budowlanego może służyć jako model dla podobnych zmian w innych obszarach regulacyjnych, co może przyczynić się do ogólnej poprawy klimatu inwestycyjnego w Polsce.

Źródło: Radio ZET/PAP/Warszawa w Pigułce