Cypr staje się energetycznym węzłem. Zielona rewolucja pod wodą

Jeszcze dekadę temu Cypr był jedynym państwem UE bez połączenia energetycznego z sąsiadami. Dziś buduje dwa z najdłuższych kabli podmorskich na świecie – które mogą zmienić cały region.

Z końca Europy do centrum transformacji

Przez lata cypryjski system elektroenergetyczny opierał się niemal wyłącznie na importowanych paliwach kopalnych. Brak połączeń zewnętrznych sprawiał, iż wyspa płaciła jedne z najwyższych cen za energię w Europie.

Tymczasem lawinowo rosnąca liczba instalacji fotowoltaicznych stworzyła nowy problem: w pierwszej połowie 2025 roku aż 54% wyprodukowanej energii słonecznej trzeba było odciąć, bo sieć nie była w stanie jej przyjąć.

Great Sea Interconnector – połączenie z Grecją i Izraelem

Pod tą nazwą kryje się rebrandowany projekt EuroAsia Interconnector – kabel HVDC o długości 1210 kilometrów i mocy 2 GW. Połączy on izraelską Haderę z Kofinou na Cyprze, a dalej z Kretą, gdzie korzysta z infrastruktury uruchomionej przez Greków latem 2025 roku.

To największy projekt energetyczny w historii Cypru – Komisja Europejska wsparła go grantem 657 mln euro z programu CEF.

EuroAfrica Interconnector – zielony prąd z Egiptu

Drugi kabel – EuroAfrica – połączy egipską elektrownię gazowo-solarną Burullus z Kofinou i dalej z Grecją. Również ma przesyłać 2 GW, a jego zakończenie planowane jest na lata 2028–2029.

Dzięki nadwyżkom energii ze słonecznego Egiptu, Cypr ma szansę zostać pierwszym unijnym punktem wejścia dla taniej, bezemisyjnej energii z Afryki.

Zanim popłynie prąd – przebudowa sieci

Równolegle modernizowana jest infrastruktura krajowa. Rozbudowywane są linie 132 kV, realizowane są instalacje bateryjnych magazynów energii, a rząd dotuje domowe systemy magazynowania.

Dzięki tym zmianom na włączenie do sieci czekają już odnawialne źródła energii o mocy 2,8 GW – to sześć razy więcej niż obecne zapotrzebowanie wyspy.

Kable jako narzędzie dyplomacji

Transformacja energetyczna stała się również narzędziem politycznym. Na szczycie MED9 w Larnace przywódcy państw południowej Europy zapowiedzieli wspólne projekty offshore i floating PV, a Great Sea Interconnector był jednym z tematów rozmów premierów Cypru, Grecji i Izraela.

Technologia z Europy, statki z Polski

Za produkcję kabli odpowiada włoska firma Prysmian Group, ale statki układające je na dnie Morza Śródziemnego – w tym „Atalanti” i „Ulisse” – przeszły modernizacje w gdańskiej stoczni Remontowa, gdzie przygotowano je do pracy na głębokościach do 3000 metrów.

2030: nowy początek

Jeśli harmonogram zostanie dotrzymany, w ciągu najbliższych pięciu lat Cypr nie tylko przestanie być energetyczną wyspą, ale stanie się eksporterem zielonej energii i zyska zabezpieczenie na wypadek przerw w dostawach. Operator systemu przewiduje, iż udział OZE w miksie energetycznym przekroczy 70% jeszcze przed końcem dekady.

FAQ

Co to jest Great Sea Interconnector?
To podmorski kabel HVDC, który połączy Cypr z Izraelem i Grecją. Ma długość 1210 km i moc 2 GW.

Kiedy ruszy przesył energii z Egiptu?
Zakończenie budowy EuroAfrica Interconnector planowane jest na lata 2028–2029.

Czy energia odnawialna będzie tańsza?
Dzięki połączeniom międzysystemowym Cypr zyska dostęp do tańszej energii z zagranicy – w dłuższej perspektywie może to obniżyć ceny.