Rynek surowców krytycznych coraz bardziej skoncentrowany
Z danych IEA wynika, iż udział trzech największych producentów w globalnym rynku rafinacji i przetwarzania kluczowych surowców – takich jak miedź, lit, nikiel, kobalt, grafit i pierwiastki ziem rzadkich – wzrósł z 82% w 2020 roku do aż 86% w 2024 roku. Najwięcej surowców pochodzi z Chin (większość) i Indonezji (nikiel). Mimo licznych deklaracji i projektów dywersyfikacyjnych, IEA prognozuje, iż koncentracja ta w najbliższej dekadzie spadnie tylko nieznacznie – do poziomu zbliżonego do tego sprzed pięciu lat.
Rośnie popyt, spada dynamika inwestycji
Zaprezentowany raport wskazuje na istotne zagrożenia związane z brakiem wystarczających inwestycji w nowe źródła surowców. Przykładowo, popyt na lit w 2024 r. wzrósł o prawie 30%, ale inwestycje w sektorze zwiększyły się jedynie o 5% – znacznie mniej niż 14% rok wcześniej. Aktywność eksploracyjna także się zatrzymała, co w dłuższym okresie może prowadzić do poważnych deficytów podaży – zwłaszcza w przypadku miedzi, której niedobór do 2035 r. może sięgnąć 30%.
Ryzyko geopolityczne i ograniczenia eksportowe
IEA zwraca uwagę, iż już 55% analizowanych surowców strategicznych podlega pewnej formie kontroli eksportu, a zakres tych regulacji rozszerza się także na technologie przetwarzania. Chiny pozostają liderem rafinacji aż 19 z 20 badanych minerałów, z przeciętnym udziałem w rynku na poziomie 70%. Dla wielu z tych surowców wahania cen przekraczają skalę znaną z rynku ropy naftowej.
Nowe technologie, te same zagrożenia
Raport analizuje również łańcuchy dostaw dla alternatywnych technologii bateryjnych, takich jak LFP czy baterie sodowo-jonowe. Choć stanowią one ciekawą konkurencję dla klasycznych akumulatorów litowo-niklowych, to ich produkcja także opiera się na silnie skoncentrowanych źródłach surowców – w tym manganianu sodu i kwasu fosforowego, których dostawy są w dużej mierze kontrolowane przez Chiny.
Zobacz również:- Geopolityka w cieniu transformacji energetycznej: IRENA podkreśla nowe wyzwania i szanse dla świata
- 47 projektów surowców strategicznych w UE. Na liście dwa z Polski: Puławy i Zawiercie
- Konferencje w AGH: geotermia i surowce krytyczne w centrum europejskiej debaty
Źródło: IEA
