Nie tylko Rail Baltica: Kolejowa ofensywa Trójmorza

4 dni temu

Stanisław Waszczykowski, Jędrzej Błaszczak, Kamil Opara

Integracja sieci kolejowej w krajach Inicjatywy Trójmorza jest jednym z głównych zadań tego projektu. Dlatego kooperacja trójmorska w ostatniej dekadzie koncentrowała się na rozwoju infrastruktury transportowej, kładąc szczególny nacisk m.in. na modernizację kolei i jej dostosowanie do współczesnych standardów europejskich.

W Europie Środkowo-Wschodniej przez blisko dekadę tworzono i wdrażano liczne nowoczesne koncepcje, mające na celu ułatwienie transportu na osi północ-południe regionu, a także połączenie szlaków komunikacyjnych z Europą Zachodnią. Omawiany we wcześniejszym artykule korytarz Rail Baltica, stanowiący kolejowy kręgosłup Trójmorza, jest tylko jednym z wielu strategicznych projektów wzmacniających ten rodzaj transportu w regionie. Poza państwami bałtyckimi, zainteresowanie modernizacją i integracją lokalnych oraz transgranicznych połączeń kolejowych wykazują m.in. Czechy, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry.

Wiele projektów inicjowanych przez te państwa obejmuje również Polskę, która dostrzega znaczące korzyści płynące z modernizacji i rozwoju kolei. Zarówno jej historyczne znaczenie, jak i współczesna rola, są często akcentowane przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę. Już w 2020 roku, podczas II Kongresu Rozwoju Kolei, podkreślał on, iż „(…) kolej jest jedną ze strategicznych gałęzi przemysłu Rzeczypospolitej”. Wyjaśniał wówczas: „(…) kolej miała, ma i będzie miała znaczenie strategiczne i to z bardzo wielu punktów widzenia. Miała ogromne znaczenie militarne, ma znaczenie militarne i będzie miała znaczenie militarne. Będzie miała ogromne znaczenie dla całej gospodarki państwowej. Będzie miała ogromne znaczenie dla kształtowania polityki, ma i będzie miała ogromne znaczenie dla zdobywania przewag, także na arenie międzynarodowej”. Dlatego nie powinno dziwić, iż Polska – inicjator współczesnego formatu Trójmorza – tak mocno angażuje się w projekty kolejowe Inicjatywy, począwszy od Rail Baltica, przez Kolej Dużych Prędkości (KDP) Warszawa-Budapeszt, aż po korytarz Rail2Sea.

Trójmorska Kolej Dużych Prędkości

W 2018 roku Węgrzy zaproponowali koncepcję budowy nowoczesnego i szybkiego połączenia kolejowego na linii Budapeszt-Warszawa. Pomysł ten był dyskutowany podczas spotkania premierów Grupy Wyszehradzkiej (V4) w Budapeszcie w czerwcu 2018 roku i zaowocował przyjęciem wspólnej deklaracji dotyczącej współpracy na rzecz utworzenia szybkiej kolei w regionie. Kilka miesięcy później, w październiku tego samego roku, podczas obrad na Słowacji ministrowie transportu państw V4 podpisali list intencyjny w sprawie Kolei Dużych Prędkości między Warszawą, Budapesztem, Bratysławą i Pragą.

Budowa Kolei Dużych Prędkości na trasie Warszawa-Katowice-Ostrawa-Brno-Praga/Bratysława-Budapeszt jest przedsięwzięciem wymagającym gruntownej modernizacji lokalnej oraz transgranicznej infrastruktury kolejowej. Prace nad tym ambitnym projektem realizowane są od lat, a w tej chwili można wyróżnić kilka kluczowych obszarów działań, w tym m.in.:

Na Słowacji: trwa modernizacja linii kolejowej z Bratysławy do granicy z Czechami, mająca na celu podniesienie prędkości do 200 km/h do 2025 roku;
Na Węgrzech: realizowane są zaawansowane prace nad integracją KDP z połączeniami do Austrii i Rumunii;
W Czechach: prace nad KDP są w dużej mierze na etapie planowania (przygotowywanie dokumentacji), choć zakończono już prace nad strategią projektu. Budowa m.in. pierwszej linii KDP planowana jest na lata 2025-2029;
W Polsce: trwa m.in. modernizacja Centralnej Magistrali Kolejowej (prędkość docelowa 200-250 km/h) oraz dostosowanie pozostałych systemów i infrastruktury, aby czas podróży na trasie Warszawa-Ostrawa skrócił się o połowę (tj. o ponad 2 godziny). Jednocześnie projekt KDP ma być zintegrowany z trasą Rail Baltica.

Bursztynowy Korytarz Towarowy

Kolejnym ważnym projektem jest Amber Rail Freight Corridor (Bursztynowy Kolejowy Korytarz Towarowy), utworzony decyzją wykonawczą Komisji Europejskiej z 2017 roku jako część sieci europejskich korytarzy transportowych. Jego głównym celem jest zapewnienie połączenia między portami adriatyckimi w Słowenii a portami śródlądowymi nad Dunajem na Węgrzech i Słowacji. Jednocześnie korytarz ten otwiera perspektywy rozwoju połączeń kolejowych z Serbią oraz w kierunku Azji.

Bursztynowy Korytarz Towarowy przebiega również przez terytorium Polski, wpisując się w krajową sieć korytarzy towarowych łączących najważniejsze polskie centra przemysłowe z kluczowymi portami europejskimi (nad Morzem Adriatyckim, Bałtyckim i Północnym).

Korytarz Rail2Sea

Obok intensywnie rozwijanych projektów, takich jak Rail Baltica czy KDP V4, swoją koncepcję w ramach Inicjatywy Trójmorza przedstawiła również Rumunia. Rumuński projekt Rail2Sea zakłada rozbudowę i modernizację linii kolejowej łączącej czarnomorski port Konstanca z bałtyckim portem w Gdańsku. Korytarz ma przebiegać przez terytoria Rumunii, Węgier, Słowacji i Polski, licząc łącznie około 2410 km. Głównym założeniem projektu jest poprawa infrastruktury kolejowej w tych państwach i jej dostosowanie do podwójnego przeznaczenia (cywilno-wojskowego).

Rumuński odcinek przewiduje rozwój czterech odnóg: trzech północnych i jednej południowej. Chociaż według oficjalnych planów rumuński odcinek Rail2Sea ma zostać ukończony do 2029 roku, projekt wciąż nie wykroczył poza fazę koncepcyjną. Natomiast w Polsce znaczna część linii kolejowych, stanowiących elementy korytarza Bałtyk-Morze Czarne-Morze Egejskie, jest już zmodernizowana lub przejdzie modernizację w niedalekiej przyszłości.

Podsumowanie i perspektywy

Podsumowując, wymienione projekty kolejowe mają na celu gruntowną modernizację i integrację połączeń lokalnych oraz transgranicznych w Europie Środkowej, wzmacniając tym samym transport na osi Północ-Południe. Warto przy tym zwrócić uwagę na dążenie do dostosowania tych linii kolejowych do potrzeb wojskowych, co prowadzi do tworzenia sieci połączeń o podwójnym zastosowaniu (cywilno-wojskowym). Projekt Kolei Dużych Prędkości (Warszawa-Budapeszt przez Czechy i Słowację) jest również przykładem ścisłej współpracy państw Grupy Wyszehradzkiej w szerszym kontekście Inicjatywy Trójmorza.

Modernizacja tych szlaków kolejowych to również szansa na lepsze skomunikowanie regionu zarówno z państwami Europy Zachodniej (jak wspomniana Austria), jak i z Bałkanami (np. Serbią) czy krajami azjatyckimi. Z kolei połączenie kolejowe realizowane w ramach projektu Rail2Sea, łączące najważniejsze porty Polski i Rumunii, może znacząco wzmocnić przepustowość i usprawnić logistykę między Morzem Bałtyckim a Morzem Czarnym. Może to przyciągnąć większe zainteresowanie handlem na osi Północ-Południe, w tym ze strony partnerów spoza regionu.