Nowy exodus: Dlaczego najlepsi chińscy naukowcy porzucają USA i wracają do Chin?

4 godzin temu

Zdjęcie: Zhou Ming, chiński inżynier i naukowiec, który pracował przy projektach Boeing 787 i Airbus A380, symbolizuje trend powrotów wybitnych specjalistów z USA do Chin w 2025 roku.

Decyzja Zhou Minga, jednego z kluczowych inżynierów stojących za projektami tak ikonicznych maszyn jak Boeing 787 i Airbus A380, o opuszczeniu stanowiska w amerykańskim gigancie technologicznym Altair i powrocie do Chin, jest czymś więcej niż tylko osobistą zmianą w karierze. To symbol szerszego i coraz bardziej wyraźnego trendu: fali powrotów wybitnych chińskich naukowców i specjalistów, którzy przez lata stanowili o sile innowacyjności zachodnich firm i uniwersytetów.

Historia jednego powrotu jako symbol zjawiska

Zhou Ming nie jest anonimowym badaczem. To postać z samego szczytu globalnej inżynierii, ekspert od systemu przemysłowego i pionier w dziedzinie optymalizacji topologii – matematycznej metody rewolucjonizującej projektowanie lekkich i wytrzymałych komponentów dla przemysłu lotniczego i motoryzacyjnego. Jego praca w firmie Altair miała bezpośredni wpływ na konstrukcję najnowocześniejszych samolotów pasażerskich. W tym roku, w dowód uznania jego zasług, został wybrany do prestiżowej amerykańskiej Narodowej Akademii Inżynierii (US National Academy of Engineering).

Mimo dekad spędzonych na Zachodzie – najpierw w Niemczech, gdzie zdobył doktorat, a następnie w USA, gdzie wspiął się na szczyty korporacyjnej kariery – Zhou podjął decyzję o powrocie. Objął stanowisko dziekana i profesora na nowo powstałym Wschodnim Instytucie Technologii (Eastern Institute of Technology) w Ningbo.

“Jestem podekscytowany możliwością prowadzenia przełomowych badań, które odpowiadają na globalne wyzwania, jednocześnie inspirując następne pokolenie innowatorów technologicznych. To niezwykle energetyzujące być częścią misji znacznie większej niż my sami” – napisał Zhou w swoich mediach społecznościowych, potwierdzając swój ruch.

Jego celem jest stworzenie “światowej klasy zespołu badawczo-rozwojowego”, który wzmocni “niezależne innowacje i konkurencyjność chińskiego przemysłu high-end”.

Co napędza falę powrotów?

Przypadek Zhou Minga doskonale ilustruje główne motywacje stojące za rosnącą liczbą podobnych decyzji. Nie chodzi już tylko o patriotyzm, ale o zbieg kilku potężnych czynników.

Bezprecedensowe możliwości i zasoby: Chiny oferują swoim powracającym “gwiazdom” warunki, o jakich na Zachodzie mogliby często tylko pomarzyć. Nowo powstające uniwersytety, jak ten w Ningbo, są budowane z ogromnym rozmachem. Instytut, do którego dołączył Zhou, zatrudnia już 16 naukowców na najwyższym, akademickim poziomie, a liczba profesorów przewyższa liczbę studentów pierwszego rocznika. To oznacza niemal nieograniczone fundusze na badania, swobodę w budowaniu zespołów i dostęp do najnowocześniejszej infrastruktury.
Misja o znaczeniu narodowym: Chińscy naukowcy otrzymują szansę uczestniczenia w projektach o strategicznym znaczeniu dla kraju. Praca nad uniezależnieniem chińskiego przemysłu od zagranicznego systemu czy technologii jest postrzegana jako misja, która daje poczucie celu i wpływu, trudne do osiągnięcia w ramach struktur zachodnich korporacji.
Zmiana atmosfery politycznej na Zachodzie: Napięcia geopolityczne między USA a Chinami i rosnąca podejrzliwość wobec naukowców chińskiego pochodzenia sprawiają, iż wielu z nich czuje się w Stanach Zjednoczonych niekomfortowo. Inicjatywy takie jak “China Initiative” Departamentu Sprawiedliwości USA, choć oficjalnie zakończone, pozostawiły po sobie atmosferę nieufności, która skłania wielu do poszukiwania bardziej przyjaznego środowiska pracy.
Budowa ekosystemów innowacji: Chiny nie tylko budują laboratoria, ale tworzą całe ekosystemy. Wschodni Instytut Technologii, zlokalizowany w Delcie Rzeki Jangcy – jednym z głównych hubów technologicznych kraju – ma na celu nie tylko kształcenie, ale także wspieranie startupów i komercjalizację badań. To atrakcyjna wizja dla naukowców, którzy chcą widzieć praktyczne zastosowanie swoich odkryć.

Długofalowe konsekwencje dla Zachodu

Przez dekady Zachód, a zwłaszcza Stany Zjednoczone, korzystał z drenażu mózgów, przyciągając najzdolniejszych studentów i naukowców z całego świata, w tym z Chin. Dziś ten trend zaczyna się odwracać. Każdy powrót specjalisty pokroju Zhou Minga to podwójna strata dla USA i podwójny zysk dla Chin. Zachód traci nie tylko wybitny umysł, ale także całe dekady doświadczenia, wiedzy i sieci kontaktów, które ten naukowiec ze sobą zabiera. Chiny zyskują natomiast lidera zdolnego do kształcenia nowego pokolenia innowatorów i prowadzenia badań na najwyższym światowym poziomie.

Fala powrotów to wyraźny sygnał, iż globalna mapa naukowej i technologicznej dominacji jest dynamicznie przerysowywana. Chiny z importera talentów stają się magnesem, który przyciąga je z powrotem, co w nadchodzących latach fundamentalnie zmieni układ sił w światowej nauce i technologii.

Jeden powrót, ale nie jedyny

Jak wspomniałem na wstępie, przypadek Zhou Minga nie jest odosobniony. Poniżej przedstawiam przykłady trzech wybitnych naukowców i specjalistów, których powroty do Chin w ostatnim okresie (2024-2025) odbiły się szerokim echem.

Zhang Yitang (张益唐) – Matematyk

Dziedzina: Teoria liczb, jeden z najgłośniejszych matematyków swojego pokolenia, znany z przełomowej pracy nad problemem liczb pierwszych bliźniaczych.
Poprzednie stanowisko: Profesor na Uniwersytecie Kalifornijskim w Santa Barbara, USA.
Nowe stanowisko: Profesor na pełen etat w Instytucie Studiów Zaawansowanych na Uniwersytecie Sun Yat-sena w Kantonie (od czerwca 2025).

Kontekst powrotu: Decyzja Zhanga, ogłoszona w sierpniu 2025 roku, jest niezwykle symboliczna. W wywiadzie dla telewizji Phoenix otwarcie przyznał, iż na jego decyzję wpłynął klimat polityczny i napięcia w relacjach chińsko-amerykańskich. Stwierdził, iż powroty chińskich naukowców to “pozytywny trend” i ostrzegł, iż jego koledzy z branż takich jak chipy czy komputery muszą być “szczególnie ostrożni” w USA. Jego powrót jest postrzegany jako dowód na to, iż choćby naukowcy zajmujący się badaniami podstawowymi odczuwają presję polityczną.

Yin Zhiyao (尹志尧), znany też jako Gerald Yin – Pionier przemysłu półprzewodników

Dziedzina: Technologia produkcji półprzewodników, założyciel i prezes Advanced Micro-Fabrication Equipment Inc. China (AMEC).
Poprzednie stanowisko: Weteran z Doliny Krzemowej, pracował na kluczowych stanowiskach w firmach Intel i Applied Materials. Posiadał obywatelstwo amerykańskie.
Zmiana statusu: W kwietniu 2025 roku oficjalnie ogłoszono, iż Yin zrzekł się obywatelstwa amerykańskiego i przywrócił swoje chińskie obywatelstwo.

Kontekst powrotu/zmiany: Choć Yin wrócił do Chin już w 2004 roku, by założyć AMEC, jego formalne zerwanie więzi z USA w 2025 roku jest postrzegane jako przełomowy moment. Decyzja ta jest powszechnie interpretowana jako bezpośrednia odpowiedź na amerykańskie sankcje, które zabraniają “osobom z USA” (U.S. persons) wspierania chińskiego przemysłu chipowego. Rezygnując z amerykańskiego paszportu, Yin, kluczowa postać w dążeniu Chin do samowystarczalności w produkcji chipów, może bez ograniczeń prawnych kierować swoją firmą.

Tingwen Huang (黄廷文) – Ekspert od sztucznej inteligencji

Dziedzina: Sztuczna inteligencja, sieci neuronowe, inteligentne sterowanie.
Poprzednie stanowisko: Profesor na Uniwersytecie Texas A&M (kampus w Katarze), gdzie pracował przez ponad 20 lat.
Nowe stanowisko: Profesor na pełen etat w Szkole Informatyki i Inżynierii Sterowania na Uniwersytecie Technologii Zaawansowanych w Shenzhen (od końca 2024, co zostało szeroko nagłośnione w marcu 2025).

Kontekst powrotu: Huang jest jednym z najczęściej cytowanych i najbardziej wpływowych naukowców na świecie w dziedzinie informatyki i inżynierii. Jego praca ma najważniejsze znaczenie dla rozwoju systemów autonomicznych, od samosterujących samochodów po satelity. Jego powrót do Shenzhen, jednego z głównych chińskich hubów technologicznych, wpisuje się w strategię Chin polegającą na przyciąganiu czołowych ekspertów AI w celu wzmocnienia krajowych zdolności w tej strategicznej dziedzinie.

Źródło:

Artykuł “Zhou Ming, top engineer involved in Boeing 787 and A380 design, leaves US for China” opublikowany w South China Morning Post, 19 sierpnia 2025.