Nowy, ukryty „podatek” dla wszystkich Polaka. Zapłacą wszyscy bez względu na wiek i stan portfela

Eksperci i producenci zrzeszeni w Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK przewidują iż wprowadzenie ustawy o Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta to w istocie nie podatek dla producentów a podatek dla konsumentów, którzy będą musieli ponosić opłaty jaką ponoszą producenci opakowań. Nowy system ma objąć wszystkie produkty sprzedawane w opakowaniach – od jogurtu po proszek do prania. 734 firmy podpisało już petycję przeciwko projektowanym przepisom.

Fot. Warszawa w Pigułce

Nowe opłaty ukryte w cenach produktów

Polska ma już dwuletnie opóźnienie we wdrażaniu rozszerzonej odpowiedzialności producenta – termin implementacji minął w styczniu 2023 roku. EKO-PAK, organizacja zrzeszająca wiodące przedsiębiorstwa produkujące wyroby w opakowaniach, ostrzega przed masowym wzrostem cen w sklepach. Choć Ministerstwo podkreśla, iż opłata ROP nie będzie miała charakteru podatkowego, ale będzie opłatą publicznoprawną trafiającą na wyodrębniony rachunek NFOŚiGW, producenci obawiają się znaczącego wzrostu kosztów.

Jak wyjaśnia dr Katarzyna Michniewska, członek Rady Głównej Polskiej Izby Gospodarki Odpadami oraz Rady Konfederacji Lewiatan, CEO w grupie kapitałowej Eko Cykl, w rozmowie z PAP MediaRoom: „To w praktyce nowa danina nałożona na polskich przedsiębiorców. jeżeli ten projekt zostanie przyjęty przez rząd i uchwalony w Parlamencie, to będzie to test dla prezydenta Karola Nawrockiego, czy podpisze taką ustawę. Zwłaszcza iż tak duże obciążenie fiskalne musi przełożyć się na wzrost cen produktów.”

Dr Michniewska zwraca też uwagę, iż inflacja będzie dotyczyła towarów podstawowych, które najczęściej są sprzedawane w opakowaniach, czyli np. produktów żywnościowych czy środków czystości.

Centralizacja systemu budzi protesty przedsiębiorców

Główną zmianą jest przekazanie kontroli nad obowiązkami producentów w zakresie realizacji celów zbiórki selektywnej oraz recyklingu do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji (POHiD) skrytykowała projektowane przepisy. W jej opinii ustawa zawiera rozwiązania, które zaszkodzą przedsiębiorstwom i środowisku. Renata Juszkiewicz, prezes POHiD, stwierdziła, iż „wdrożenie ROP w obecnym kształcie sabotuje cele ustawy i szkodzi dobru konsumentów oraz przedsiębiorców”.

Centralizacja systemu „przeczy zasadom wolnego rynku, prowadzi do likwidacji konkurencyjności wśród organizacji zajmujących się odzyskiem surowców, które pełnią w tej chwili kluczową rolę, koordynując działania producentów, sortowni oraz recyklerów” – podkreśla POHiD.

Mieszkańcy już płacą więcej za śmieci

Brak wdrożenia ROP oznacza, iż zanieczyszczający nie płaci – zaznaczyła Olga Goitowska, dyrektorka departamentu Gospodarki Odpadami Urzędu Miasta Gdańska. Skutek? jeżeli ROP nie zostanie wdrożony na czas, mieszkańcy mogą zapłacić choćby o 3 złote więcej miesięcznie za gospodarowanie odpadami.

Burmistrz Wołomina Elżbieta Radwan zwróciła uwagę, iż brak tych przepisów bezpośrednio przekłada się na wyższe rachunki za śmieci. „To realna oszczędność dla mieszkańców. Apelujemy o natychmiastowe wdrożenie ROP” – podkreśliła Radwan.

Co to oznacza dla ciebie

Jako konsument będziesz płacić podwójnie za opakowania produktów. Najpierw w sklepie – bo producenci przeniosą koszty ROP na ceny towarów. Potem w rachunku za śmieci – bo samorządy muszą finansować odbiór i recykling odpadów bez wsparcia ze strony firm wprowadzających opakowania na rynek.

Koszty te ostatecznie obciążą konsumentów, którzy zapłacą za ROP w cenach produktów. Zmieni się jedynie sposób ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami – zamiast bezpośrednio jako mieszkańcy, zapłacimy pośrednio jako konsumenci.

Przykład: rodzina Kowalskich z Warszawy płaci w tej chwili 80 zł miesięcznie za wywóz śmieci. Gdy wprowadzą ROP, ta opłata może spaść o kilkanaście złotych miesięcznie. Ale za to jogurt, który dziś kosztuje 3 złote, może podrożeć o kilkanaście groszy. Podobnie każdy produkt w opakowaniu – od kawy po proszek do prania.

Jakie produkty podrożeją najbardziej

System dotyczy przede wszystkim przemysłu spożywczego, który odpowiada za 60 proc. wprowadzanych opakowań, oraz branży kosmetycznej i detergentowej (łącznie 30 proc.).

Najbardziej odczujesz wzrost cen przy zakupie:

• Produktów spożywczych w plastikowych opakowaniach
• Napojów w butelkach i puszkach
• Kosmetyków i środków czystości
• Artykułów chemii gospodarczej

W 2024 r. producenci zapłacili już 1,4 mld zł za dokumenty potwierdzające recykling odpadów (DPR), a nowy system może oznaczać dodatkowe obciążenia.

System kaucyjny jako dodatkowe obciążenie

Integralną częścią wdrażania ROP w Polsce jest system kaucyjny, który ma zacząć obowiązywać od 2025 roku. Obejmie on jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 litrów, szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki o pojemności do 1 litra.

Konsumenci, kupując napój w takim opakowaniu, zapłacą kaucję (np. 50 groszy lub 1 złoty), którą odzyskają po zwrocie pustego opakowania do sklepu. To oznacza dodatkowe koszty dla sklepów, które również przerzucą je na ceny produktów.

Eksperci ostrzegają przed skutkami społecznymi

Właśnie producenci towarów podstawowych, takich jak żywność czy środki czystości, stanowią większość z 734 przedsiębiorców, którzy podpisali się pod petycją przeciwko projektowi.

Piotr Mazurek, Ekspert ds. Gospodarki Obiegu Zamkniętego z Konfederacji Lewiatan, w rozmowie z ESG Trends podkreśla: „Wiemy, iż opłaty w ramach ROP będą znacznie wyższe i jesteśmy gotowi je ponosić, jednak jeżeli ma to być rzeczywiście rozszerzona odpowiedzialność producenta, to właśnie producent, czyli w naszym porządku prawnym wprowadzający produkty na rynek, musi mieć realny wpływ na wysokość tych opłat oraz sposób ich wykorzystania.”

Czy można tego uniknąć

Minister rolnictwa i rozwoju wsi Czesław Siekierski zapowiedział: „Będziemy kontynuować ten dialog, aby wypracować rozwiązania, które będą zgodne zarówno z celami środowiskowymi, jak i interesami polskich rolników oraz konsumentów”.

„Nawet jeżeli nowe regulacje oznaczają dodatkowe wydatki, to muszą być one racjonalne i nie mogą prowadzić do niekontrolowanego wzrostu cen żywności” – dodał minister.

Jako konsument możesz wpływać na sytuację poprzez:

• Kupowanie produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku
• Wybieranie towarów z minimalną ilością opakowań
• Segregowanie odpadów zgodnie z zasadami
• Zwracanie opakowań w ramach systemu kaucyjnego

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiada, iż ustawa o ROP powinna zostać przyjęta jeszcze w 2025 r., a nowy system miałby obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. Szybkie tempo implementacji budzi obawy producentów, którzy wskazują, iż potrzebują więcej czasu w ekomodulację opakowań i dostosowanie się do nowych wymagań.

Kamil Majerczak, prezes PreZero, podkreślił na Forum Ekonomicznym w Karpaczu, iż projekt ustawy dotyczącej rozszerzonej odpowiedzialności producenta budzi wiele emocji w branży gospodarki odpadami. „Łatwiej powiedzieć, czego w nim nie ma, niż co w nim jest” – zaznaczył.

Polska jest jednym z ostatnich państw Unii Europejskiej, który nie wdrożył w pełni przepisów o rozszerzonej odpowiedzialności producenta, mimo iż termin na ich implementację minął 5 stycznia 2023 roku. To opóźnienie doprowadziło do wszczęcia przez Komisję Europejską postępowania przeciwnaruszeniowego wobec Polski w lutym 2024 roku.