SPORA ILOŚĆ ZABYTKÓW NA TERENIE GMINY GDÓW

Gmina Gdów jest terenem o bogatej historii. Wyrazem tego jest choćby duża liczba zespołów i obiektów zabytkowych.

Najważniejsze a zarazem najcenniejsze z nich to:

kilkanaście zabytkowych zespołów dworskich i podworskich obejmujących założenia parkowo-ogrodowe (przy czym część z nich jest wpisana do rejestru zabytków), zespoły
i obiekty sakralne i cmentarz.

Ewidencja konserwatorska obejmuje ponad dwieście czterdzieści obiekty zabytków nieruchomych. Być może nie wszyscy mieszkańcy o tym wiedzą ale na terenie gminy występują liczne stanowiska archeologiczne (o czym niedawno pisaliśmy na przykładzie jednego z takich stanowisk w Stryszowej).

Jakie gminne obiekty są wpisane do rejestru zabytków?

Bilczyce – zespół dworski (dwór i park);
Cichawa – zespół dworski (dwór, budynki gospodarcze, park) – cmentarz z I wojny światowej;
Fałkowice – zespół dworski (dwór, spichlerz, park dworski);
Gdów – zespół dworski (dwór i park) – zespół kościoła parafialnego p.w. Narodzenia NPM, wyposażenie kościoła;
Hucisko – zespół dworski (dwór i park);
Liplas – zespół dworski (dwór, budynki gospodarcze, park krajobrazowy, aleja dojazdowa);
Niegowić – zespół dworski (dwór i park) – dzwonnica kościelna;
Zagórzany – zespół dworski (dwór i park);
Zręczyce /Wola Zręczycka – zespół dworski (dwór, oficyna, kapliczka, ogród).

Niektóre obiekty objęte ewidencją zabytków:

Marszowice – zespół folwarczny i park krajobrazowy;
Niegowić – zespół plebanii;
Niewiarów – zespół dworski (dwór z ogrodzeniem);
Wiatowice – zespół dworski (dwór i park krajobrazowy);
Winiary – zespół dworski (dwór i park krajobrazowy);
Zagórzany – zespół dworski (dwór i park krajobrazowy);
Zborczyce – zespół dworski (obiekty gospodarcze i park krajobrazowy);
Zręczyce – zespół dworski (dwór, budynki gospodarcze i pozostałości parku krajobrazowego).

Warto wspomnieć, iż na obszarze gminy występuje ponad 320 udokumentowanych stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Spośród nich 16 wpisanych jest do rejestru zabytków nieruchomych.

Z obszarem gminy związane są liczne zjawiska, wydarzenia historyczne i kulturowe:

– Hucisko – miejscowość Tadeusza Kantora, „Krzesło Kantora”;
– Krakuszowice – według tradycji miał tu zginąć podczas łowów brat legendarnego założyciela Krakowa – Krakusa (Kopiec Krakusa);
– Niegowić – pierwsza parafia księdza Karola Wojtyły, licznie odwiedzana jako miejsce pielgrzymkowe;
– Pierzchowiec – dawny folwark Dąbrowskich; pieniądze uzyskane z jego sprzedaży Jan Henryk Dąbrowski wydał na organizację Legionów w 1797 r.
– Pierzchów – w nieistniejącym już dworze przyszedł na świat i spędził tu lata młodzieńcze J.H.Dąbrowski, późniejszy generał i twórca Legionów Polskich we Włoszech; jego osoba upamiętniona jest kopcem;

– Gdów – miejsce kultowe i pielgrzymkowe – kościół p.w. Narodzenia NMP – obraz Matki Bożej (kult trwający od czasów Władysława Warneńczyka); 26.02.1846 – bitwa oddziałów powstańczych z wojskami austriackimi, 154 powstańców pochowano na tutejszym cmentarzu; we wrześniu 1939 Armia „Kraków” toczyła w rejonie Gdowa walki obronne; rodzinna miejscowość Ludwika Solskiego…