Bezprecedensowe potrzeby odbudowy systemu energetycznego
Raport „Ukraine against darkness” wskazuje, iż Ukraina walczy z ogromnym deficytem mocy. W 2024 roku operacyjnych pozostało jedynie 40% mocy zainstalowanej. Do 2026 roku niezbędna będzie instalacja 5,4 GW nowych mocy, w tym:
- 3,5 GW PV (głównie prosumenckich),
- 0,7 GW wiatru,
- 1,1 GW szybkouruchamialnych jednostek gazowych,
- 0,6 GW mocy transgranicznych.
Scenariusze do 2030 r.: „Victory” i „Frontline”
Modelowanie PyPSA-UA przyjęło dwa podstawowe scenariusze:
- Victory – Ukraina odzyskuje wszystkie terytoria do 2030 r.,
- Frontline – granice pozostają bez zmian, a popyt i odbudowa są ograniczone.
Dodatkowo, przeanalizowano dwa podejścia technologiczne:
- Repair – naprawa istniejących jednostek,
- Decentralised – budowa nowych, rozproszonych źródeł z pominięciem jednostek węglowych.
W najbardziej ambitnym wariancie Ukraina potrzebuje 14,6 GW nowych mocy – głównie z OZE i gazu. Scenariusze pokazują, iż wiatr i PV mogą stanowić trzon nowego systemu.
Fotowoltaika prosumencka: potencjał i ograniczenia
Ważnym elementem raportu jest analiza potencjału fotowoltaiki BtM (behind-the-meter). Szacuje się, iż do 2030 r. Ukraina może zainstalować:
- 7,5 GW BtM PV – optymalny poziom, nie wpływa negatywnie na miks i umożliwia utrzymanie podstawowego poziomu generacji jądrowej,
- 15,8 GW BtM PV – maksymalna wartość możliwa do zaabsorbowania przez system, ale prowadząca do:
- 20% strat (curtailment) dla dużych instalacji PV i wiatrowych,
- marginalnego wzrostu udziału OZE (+1 pp.),
- wzrostu inwestycji o +27% (z 12,6 do 16 mld EUR).
Elastyczność systemu i eksport energii
Rosnący udział PV i wiatru zwiększa wymagania co do elastyczności systemu. Do 2030 r. potrzeby rampingu rosną 5,8 razy (w górę) i 4,2 razy (w dół) względem 2021 r. Eksport stanie się najważniejszy – szczególnie w słoneczne dni, gdy produkcja PV przewyższa zapotrzebowanie wewnętrzne.
Decentralizacja jako inwestycja w bezpieczeństwo
Scenariusz Decentralised Victory wymaga większych nakładów, ale oferuje większą odporność na ataki:
- Repair Victory: 12,5 mld EUR,
- Decentralised Victory: 18,8 mld EUR (+50%).
Różnica ta to tzw. „premia bezpieczeństwa”.
Nowe moce jądrowe – bariera dla OZE?
Dodanie 2 GW energii jądrowej może obniżyć udział OZE z 31% do 25% i ograniczyć inwestycje w PV i wiatr. Kurczenie się przestrzeni dla inwestycji w OZE stawia pod znakiem zapytania cele NECP 2030.
Rekomendacje: aukcje OZE i rozwój prosumentów
Raport wzywa do:
- wdrożenia regularnych aukcji OZE,
- pełnego wsparcia dla rozwoju BtM PV (kredyty, granty, ESCO),
- zwiększenia przejrzystości dot. zainstalowanych mocy BtM,
- rozwoju rynku bilansującego i agregatorów energii.
Źródło: Instrat Policy Paper 04/2024 – „Ukraine against darkness”
