- Projekt wdraża obowiązki wynikające dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2413 z 18.10.2023 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z 11.12.2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 i dyrektywę 98/70/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do promowania energii ze źródeł odnawialnych oraz uchylającej dyrektywę Rady (UE) 2015/652 (Dz.Urz. UE L z 2023 r. Nr 264, s. 2413) poprzez podniesienie roli OZE w budownictwie i przemyśle, w tym wyznaczenie rocznych ścieżek wzrostu udziałów oraz ułatwienie procedur inwestycyjnych (w szczególności dla fotowoltaiki, pomp ciepła i modernizacji instalacji).
- Regulacja porządkuje kwestie dotyczące systemów ciepłowniczych i chłodniczych, obejmując m.in. obowiązki ocen potencjału OZE i ciepła/chłodu odpadowego, mechanizmy informowania odbiorców oraz koordynację między operatorami sieci a potencjalnymi źródłami ciepła odpadowego.
- Projekt wprowadza krajowe instrumenty zapewniające kaskadowe wykorzystanie biomasy, sprawozdawczość do Komisji Europejskiej w zakresie odstępstw od tej zasady oraz stosowanie kryteriów zrównoważonego rozwoju i ograniczania emisji gazów cieplarnianych dla paliw z biomasy w instalacjach przekraczających określone progi mocy/przepływu.
Opis projektowanych zmian
Budownictwo i integracja rozwiązań OZE
W obszarze budownictwa projekt ma na celu podwyższenie standardów wykorzystania OZE oraz zapewnienie spójności przepisów dotyczących charakterystyki energetycznej, termomodernizacji i planowania przestrzennego. Przewiduje się wprowadzenie przepisów odsyłających, które potwierdzą i uzupełnią implementację wymagań dyrektywy 2023/2413/UE na poziomie ustawowym, przy równoległym przeniesieniu części szczegółowych wymagań do aktów wykonawczych.
Istotnym elementem są także specjalne uproszczenia dla instalacji fotowoltaicznych (w tym zintegrowanych z budynkami) oraz lokalnych magazynów energii położonych na tym samym obszarze – dla tego typu przedsięwzięć dyrektywa 2023/2413/UE przewiduje maksymalny trzymiesięczny horyzont postępowań inwestycyjnych, o ile spełnione są odpowiednie przesłanki. Preferencje mają dotyczyć również instalacji do 100 kW, prosumentów i społeczności energetycznych.
Przemysł i cele orientacyjne wzrostu udziału OZE
W sektorze przemysłu dyrektywa 2023/2413/UE nakłada na państwa członkowskie obowiązek orientacyjnego rocznego wzrostu udziału OZE w końcowym zużyciu energii i zastosowaniach nieenergetycznych:
- średnio o co najmniej 1,6 pkt proc. w latach 2021–2025 oraz 2026–2030;
- z możliwością uwzględnienia ciepła/chłodu odpadowego do 0,4 pkt proc., o ile pochodzi on z efektywnych systemów ciepłowniczych i chłodniczych (z wyłączeniem m.in. sieci jednego budynku lub wyłącznie lokalnego zużycia bez sprzedaży).
Projekt przewiduje odzwierciedlenie tych celów w prawie krajowym, co pociąga za sobą także konieczność odpowiedniego raportowania i monitorowania postępów.
Specjalne obszary infrastruktury dla sieci i magazynowania
Nowością jest możliwość wyznaczania specjalnych obszarów infrastruktury dla projektów sieciowych i magazynowania energii wspierających integrację OZE z systemem elektroenergetycznym – jako uzupełnienie obszarów przyspieszonego rozwoju OZE. W ramach takich obszarów można ustanowić odstępstwa w procedurach inwestycyjnych, np. w zakresie oceny oddziaływania na środowisko (dalej: OOŚ), przy zachowaniu warunku braku znaczącego negatywnego wpływu na środowisko (lub możliwości jego złagodzenia/kompensacji).
Usprawnienie procedur inwestycyjnych (poza obszarami przyspieszonego rozwoju i dla modernizacji)
Dla instalacji OZE poza obszarami przyspieszonego rozwoju dyrektywa 2023/2413/UE wymaga, aby łączny czas procedur inwestycyjnych nie przekraczał 2 lat – z możliwością wprowadzenia wyjątkowych zasad w ramach OOŚ. W odniesieniu do instalacji modernizowanych przewiduje się maksymalnie 3 miesiące dla procesów inwestycyjnych, o ile zwiększenie mocy nie przekracza 15% mocy wyjściowej; można też zastosować zwolnienia/odstępstwa w OOŚ, w tym dla fotowoltaiki modernizowanej bez zwiększenia powierzchni.
Celem tych rozwiązań jest usunięcie barier administracyjnych i skrócenie czasu realizacji inwestycji OZE, przy jednoczesnym zachowaniu standardów środowiskowych.
Cyfrowa integracja systemu
Dyrektywa 2023/2413/UE nakłada na operatora systemu dystrybucyjnego i operatora systemu przesyłowego obowiązek cyfrowego udostępniania danych o udziale energii odnawialnej oraz emisjach gazów cieplarnianych w dostarczanej energii elektrycznej. Dane mają być udostępniane z największą możliwą dokładnością w przedziałach czasowych odpowiadających częstotliwości rozliczeń rynkowych, nie dłuższych niż jedna godzina. Przewidziano także zapewnienie dostępu do informacji w czasie rzeczywistym dla użytkowników magazynów energii oraz nowe wymogi dla punktów ładowania, niewielkich magazynów i pojazdów elektrycznych – w szczególności co do sposobu i czasu dostępu do energii odnawialnej i informowania o niej.
Systemy ciepłownicze i chłodnicze – wzrost udziału OZE i mechanizmy realizacji
W systemach ciepłowniczych i chłodniczych należy dążyć do średniorocznego wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych oraz z ciepła/chłodu odpadowego o około 2,2 pkt proc. w latach 2021–2030. Dopuszcza się zaliczenie energii elektrycznej z OZE wykorzystywanej w systemach centralnego ogrzewania i chłodzenia do osiągania tego celu. Państwa członkowskie powinny wdrożyć co najmniej dwa mechanizmy realizacji celu z art. 23 ust. 1 dyrektywy 2023/2413/UE.
Przyłączenia i zakupy ciepła/chłodu z OZE oraz odpadowego – doprecyzowania w przepisach krajowych
Projekt doprecyzowuje przepisy ustawy z 20.2.2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1361) dotyczące:
- obowiązku przyłączenia dostawców energii z OZE oraz z ciepła/chłodu odpadowego będących stroną trzecią do systemów ciepłowniczych i chłodniczych;
- obowiązku zakupu ciepła/chłodu ze źródeł odnawialnych oraz z ciepła/chłodu odpadowego od dostawców będących stroną trzecią.
Celem jest ujednoznacznienie reguł dostępu do systemów i zapewnienie niedyskryminacyjnych warunków dla zewnętrznych dostawców.
Oceny potencjału OZE i ciepła/chłodu odpadowego
Przewidziano obowiązek sporządzenia oceny potencjału OZE oraz wykorzystania ciepła/chłodu odpadowego w sektorze ogrzewania i chłodzenia – w tym, stosownie do potrzeb, analiz obszarów odpowiednich do zastosowania tych technologii. Oceny powinny uwzględniać technologie dostępne i ekonomicznie wykonalne w zastosowaniach przemysłowych i domowych, służąc wyznaczeniu celów pośrednich i środków zwiększających udział OZE (oraz, w razie potrzeby, integracji ciepła/chłodu odpadowego przez systemy ciepłownicze/chłodnicze) w perspektywie długoterminowej krajowej strategii ograniczania emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń w ciepłownictwie i chłodnictwie.
Informowanie odbiorców końcowych
Przedsiębiorstwa ciepłownicze mają publikować w łatwo dostępny sposób minimalny zakres informacji dla odbiorców końcowych, obejmujący m.in. efektywność energetyczną systemu oraz udział OZE w danym systemie ciepłowniczym/chłodniczym. Celem jest zwiększenie przejrzystości i świadomości odbiorców co do jakości i „zieloności” dostarczanego ciepła/chłodu.
Rozbudowa infrastruktury ciepłowniczej/chłodniczej i ramy koordynacji
Dyrektywa 2023/2413/UE dopuszcza, w razie konieczności, podejmowanie niezbędnych kroków na rzecz rozbudowy efektywnej infrastruktury ciepłowniczej i chłodniczej wspierającej ogrzewanie/chłodzenie z OZE, z możliwością magazynowania ciepła, DSR oraz Power-to-Heat.
Równolegle, aby ułatwić wykorzystanie ciepła/chłodu odpadowego, państwa członkowskie mogą wprowadzić ramy koordynacji pomiędzy operatorami systemów ciepłowniczych/chłodniczych a potencjalnymi źródłami ciepła/chłodu odpadowego w przemyśle i usługach – zapewniając stały dialog i skuteczny transfer tego strumienia energii do systemów.
Sprawozdawczość do Komisji Europejskiej w sprawie odstępstw
Państwa członkowskie zostają zobowiązane do nie częstszego niż raz w roku przekazywania Komisji podsumowań odstępstw od zasady kaskadowości, wraz z uzasadnieniem oraz wskazaniem skali geograficznej ich stosowania. Projekt przewiduje stworzenie krajowych mechanizmów pozwalających na rzetelne gromadzenie danych i raportowanie.
Szkolenie i certyfikacja instalatorów OZE
Projekt zapowiada zmiany w zakresie szkolenia i certyfikacji instalatorów OZE, tak aby dostosować krajowe wymagania kwalifikacyjne do kierunków wynikających z przepisów unijnych i zapewnić wysoką jakość montażu oraz eksploatacji urządzeń OZE. Szczegóły rozwiązań zostaną doprecyzowane w toku prac legislacyjnych i aktów wykonawczych.
Etap legislacyjny i wejście w życie
Planowany termin przyjęcia przez Radę Ministrów projektu ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw wskazano na I kwartał 2026 r.