Kara za brak kontaktów z rodzicem wraca. Eksperci alarmują: „Dobro dziecka zagrożone”

Nowa uchwała Sądu Najwyższego z 3 października 2025 roku przywraca możliwość karania rodziców za brak kontaktów dziecka z drugim rodzicem, choćby jeżeli dziecko nie chce się spotkać. Decyzja ta wywołała falę krytyki – eksperci ostrzegają, iż może prowadzić do naruszania dobra dzieci i wymuszania kontaktów wbrew ich woli.

Fot. Warszawa w Pigułce

Kara za brak kontaktów z rodzicem wraca. Nowa uchwała Sądu Najwyższego wywołała burzę

Sąd Najwyższy przywrócił możliwość nakładania kar finansowych na rodziców, którzy nie doprowadzają do kontaktów dziecka z drugim rodzicem – choćby wtedy, gdy dziecko wyraża sprzeciw lub nie chce spotkania. Decyzja z 3 października 2025 r. wzbudziła ogromne emocje w środowisku prawniczym i wśród rodziców. Eksperci ostrzegają, iż nowe orzecznictwo może oznaczać krok wstecz w ochronie dobra dziecka i prowadzić do niebezpiecznych nadużyć.

Powrót kar za brak kontaktów

Dotychczas, po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2022 roku, polskie prawo chroniło autonomię dziecka. Trybunał uznał wtedy, iż nakładanie kar pieniężnych za brak kontaktów, gdy dziecko odmawia spotkania, jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą ochrony dobra małoletnich. TK podkreślał, iż kara wymierzona rodzicowi sprawującemu codzienną opiekę uderza pośrednio w dziecko – bo oznacza mniej pieniędzy na jego potrzeby.

Nowa uchwała Sądu Najwyższego (sygn. III CZP 20/25) zmienia ten kierunek. SN orzekł, iż karanie rodzica jest dopuszczalne, jeżeli brak kontaktów wynika z „działań lub zaniechań obojga rodziców”, choćby jeżeli dziecko wyraża niechęć do spotkań.

W praktyce oznacza to, iż rodzic, który na co dzień zajmuje się dzieckiem, może zostać ukarany za to, iż nie zmusza dziecka do kontaktów – choćby w sytuacji, gdy małoletni z powodu strachu, stresu czy przemocy nie chce się spotkać z drugim rodzicem.

Konflikt z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego

Eksperci zauważają, iż decyzja SN stoi w sprzeczności z wcześniejszym wyrokiem TK z 2022 roku. – Uchwała z października 2025 r. to krok wstecz dla praw dziecka – mówi prawniczka Justyna Gruszka-Jeleń z kancelarii Jaroch-Pakos we Wrocławiu. – Małoletni traci możliwość wyrażenia własnego zdania, jeżeli nie chce kontaktu z rodzicem. W efekcie może dojść do sytuacji, w której dziecko, które odczuwa lęk lub niepokój, zostanie zmuszone do spotkania wbrew swojej woli – dodaje.

Powody odmowy kontaktów bywają różne. Często dziecko reaguje na konflikt między rodzicami, doświadcza presji emocjonalnej, albo po prostu dorasta i potrzebuje więcej przestrzeni dla siebie. Czasem powodem jest przemoc psychiczna lub fizyczna ze strony jednego z rodziców.

Dobro dziecka kontra prawo rodzica

Uchwała SN przywraca obowiązek doprowadzania do kontaktów „za wszelką cenę”, co budzi poważne obawy o bezpieczeństwo psychiczne dzieci.

– W praktyce może to wyglądać tak, iż rodzic, który opiekuje się dzieckiem, musi je „nakłonić” do spotkania z drugim rodzicem, choćby jeżeli dziecko płacze, protestuje lub boi się – tłumaczy prawniczka. – W efekcie może dojść do przemocy emocjonalnej, a choćby fizycznej, jeżeli rodzic pod presją sądu będzie próbował wymusić kontakt.

Z drugiej strony, rodzic domagający się spotkań może potraktować nową uchwałę jako narzędzie nacisku lub zemsty. – Wystarczy złożyć wniosek o egzekucję kontaktów i sąd może nałożyć kary pieniężne na drugiego rodzica – wyjaśnia ekspertka.

Finansowe konsekwencje dla rodziców

Kary za brak kontaktów mogą sięgać od 100 do choćby 500 zł za każde niewykonane spotkanie. jeżeli orzeczenie obejmuje dłuższy okres – np. kilka miesięcy lub lat – kwoty te mogą urosnąć do kilkunastu lub kilkudziesięciu tysięcy złotych.

Po nadaniu klauzuli wykonalności, orzeczenie sądu staje się tytułem egzekucyjnym – oznacza to, iż komornik może ściągnąć pieniądze tak samo jak każdy inny dług. W efekcie, zamiast wspierać więź dziecka z rodzicem, system egzekucji może stać się polem finansowych rozliczeń między dorosłymi.

– Mechanizm, który miał chronić prawo do kontaktów, może zostać wykorzystany do odwetu – ostrzega Gruszka-Jeleń. – Dziecko znika z centrum uwagi, a jego dobro zostaje podporządkowane emocjom i konfliktowi rodziców.

Nowa rzeczywistość dla rodzin

Uchwała Sądu Najwyższego z 3 października 2025 roku zmienia podejście sądów rodzinnych do egzekwowania kontaktów. Każdy przypadek ma być badany indywidualnie, ale już samo przywrócenie możliwości karania rodziców otwiera furtkę do potencjalnych nadużyć.

Organizacje broniące praw dzieci zapowiadają apel do Rzecznika Praw Dziecka oraz do Ministerstwa Sprawiedliwości o ponowne przeanalizowanie skutków tej decyzji. W ich ocenie uchwała SN może prowadzić do sytuacji, w których dobro dziecka zostanie podporządkowane interesom dorosłych.

Dla wielu rodzin oznacza to powrót do dawnych sporów, stresu i presji – w systemie, który miał wspierać więzi, a nie je niszczyć.