Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Pracy, który radykalnie zmienia sposób liczenia stażu pracy w Polsce. Kluczową zmianą jest rozszerzenie katalogu aktywności zawodowych, które będą wliczane do stażu pracy – poza klasyczną umową o pracę uwzględnione zostaną także m.in. samozatrudnienie oraz umowy cywilnoprawne.
Do tej pory w świetle przepisów staż pracy liczony był wyłącznie na podstawie okresów zatrudnienia na umowie o pracę. W praktyce oznaczało to, iż osoby pracujące przez wiele lat na podstawie umów zlecenia lub prowadzące działalność gospodarczą miały krótszy staż pracy niż osoby zatrudnione w oparciu o kodeks pracy, choćby jeżeli wykonywały swoje obowiązki przez dłuższy czas i na porównywalnych zasadach. Taka sytuacja budziła kontrowersje i była postrzegana jako przejaw niesprawiedliwości systemowej.
Ministerstwo Pracy podkreśliło, iż wiele osób nie miało możliwości wyboru etatu i było zmuszanych do samozatrudnienia lub zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych. Byli to nierzadko ci sami pracownicy, którzy w innych warunkach byliby zatrudniani na etacie, ale z różnych powodów (często zależnych od pracodawcy) znajdowali się poza formalnymi ramami stosunku pracy. Nowe przepisy mają za zadanie zlikwidować tę dyskryminację i przywrócić elementarną sprawiedliwość na rynku pracy.
- Zgodnie z projektem, do stażu pracy będą wliczane następujące okresy:
- prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności gospodarczej,
- współpracy z osobą prowadzącą działalność,
- wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia, o świadczenie usług oraz umowy agencyjnej,
- pozostawania członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych,
- wykonywania pracy zarobkowej za granicą, innej niż zatrudnienie,
- zawieszenia działalności gospodarczej w celu opieki nad dzieckiem – pod warunkiem opłacania składek emerytalnych i rentowych.
Podstawą do wliczenia tych okresów do stażu pracy mają być zaświadczenia wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku okresów niezgłoszonych do ZUS lub pracy wykonywanej za granicą, zastosowanie będą miały ogólne zasady dowodowe. Oznacza to, iż to na pracowniku spoczywać będzie obowiązek udokumentowania swojej aktywności zawodowej.
Nowe przepisy wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Ustawodawca przewidział stosunkowo długi okres vacatio legis, aby umożliwić pracodawcom i instytucjom publicznym dostosowanie się do nowych regulacji. W tym czasie pracodawcy będą musieli zweryfikować staż pracy swoich pracowników, zaktualizować dokumentację kadrową, a także zabezpieczyć środki na potencjalnie zwiększone świadczenia wynikające z dłuższych staży pracy.
W praktyce zmiana ta oznacza znaczne poszerzenie grupy pracowników uprawnionych do świadczeń zależnych od stażu pracy, takich jak dłuższy urlop wypoczynkowy, nagrody jubileuszowe czy dostęp do stanowisk wymagających wieloletniego doświadczenia. Nowe przepisy mogą również wpłynąć na wyliczenia emerytalne w przyszłości, jeżeli zostaną skoordynowane z innymi reformami w systemie ubezpieczeń społecznych.
Projekt spotkał się z pozytywnym odbiorem wśród wielu organizacji reprezentujących pracowników, zwłaszcza w sektorach, gdzie umowy cywilnoprawne i samozatrudnienie są powszechne. Wprowadzenie przepisów w życie będzie jednak wymagało dużej dyscypliny organizacyjnej i kadrowej – zarówno po stronie pracowników, jak i pracodawców.
