Strefa Czystego Transportu w Krakowie. Dziś decyzja radnych [AKTUALIZOWANE]

Po wielu latach badań, debat i werdyktach sądowych, Rada Miasta Krakowa decyduje o ostatecznej przyszłości Strefy Czystego Transportu w stolicy Małopolski, która ma chronić zdrowie mieszkańców. We środę 11 czerwca radni pochylą się nad nowym projektem, który przygotował prezydent Aleksander Miszalski. Decyzję poznamy jeszcze dziś wieczorem.

– artykuł aktualizowany –

To trzecie podejście do Strefy Czystego Transportu w Krakowie. Dwie poprzednie uchyliły sądy, wskazując, iż obszar strefy nie został dostatecznie opisany w przyjętej uchwale. Projekt, który przygotował prezydent miasta jest wynikiem wielomiesięcznych konsultacji społecznych, w ramach których do urzędu trafiły tysiące sprzecznych postulatów.

• Czytaj także: Tlenki azotu. Tym truje nas smog

W efekcie powstała wersja okrojona przepisów, nazywana kompromisową. Największą zmianą jest wprowadzenie bezterminowego zwolnienia dla samochodów należących do osób płacących podatki w Krakowie. Chodzi o już posiadane pojazdy. Cała reszta wjeżdżając do Krakowa będzie musiała posiadać samochód osobowy spełniający normę Euro 4 dla pojazdów z silnikiem benzynowym (lub rok produkcji nie później niż 2005, samochody ponad 20-letnie) i Euro 6 dla pojazdów z silnikiem diesla (lub rok produkcji 2014).

Dlaczego dla diesli wymagania są bardziej rygorystyczne? Ponieważ te trują proporcjonalnie bardziej niż samochody benzynowe w tej samej normie. Dokładniej wyjaśnia to poniższa grafika przygotowana przez Krakowski Alarm Smogowy.

SCT w Krakowie – najważniejsze zasady, daty i obszar strefy

Jeżeli pojazd nie będzie spełniał wymogów, to jego właściciel będzie mógł wjechać na teren miasta za opłatą 2,5 zł za godzinę lub 150 zł miesięcznie w 2026 roku, 300 zł w 2027 roku i 500 zł w 2028 roku. Opłaty będzie można dokonywać stacjonarnie lub dzięki popularnych aplikacji. Miasto szacuje, iż dochody uzyskiwane z tego tytułu każdego roku będą wynosiły między 3 a 20 milionów złotych. Całość tej kwoty mocą ustawy o elektromobilności musi być inwestowana w transport publiczny.

Wprowadzenie strefy wynika z dwóch dokumentów – Programu Ochrony Powietrza dla Małopolski oraz ustawy o elektromobilności, a głównym celem rozwiązania jest poprawa jakości powietrza i ochrona zdrowia mieszkańców. Według władz miasta rocznie z powodu narażenia na tlenki azotu przedwcześnie umiera 450 osób. O tym, iż Kraków ma problemy z trującymi spalinami wiadomo od dawna – pokazują to coroczne raporty przygotowywane przez państwowy GIOŚ oraz pomiary wykonywane w ubiegłych latach w Krakowie. Według nich na 44 badane lokalizacje żadna nie spełniała norm uznawanych za WHO jako bezpieczne. Z kolei ze wspomnianego wcześniej Programu Ochrony Powietrza wiemy, iż za ok. 75 proc. tych trujących emisji odpowiada właśnie transport.

• Od kiedy będzie obowiązywała Strefa Czystego Transportu?

Według nowej uchwały termin zostaje przesunięty z lipca 2025 roku na 1 stycznia 2026 roku.

• Jaki jest obszar Strefy Czystego Transportu w Krakowie?

Obszar Strefy Czystego Transportu w Krakowie to tereny wewnątrz czwartej obwodnicy miasta. Obrazuje go poniższa mapa przygotowana przez urząd miasta.

Ponad 100 tys. samochodów zwolnionych z przepisów

W sumie do osób płacących podatki w Krakowie należy ponad 400 tys. samochodów, z czego 107 tys. z nich nie spełnia wymagań proponowanej SCT. Jak pisaliśmy wcześniej – nie będą one jednak podlegać pod nowe przepisy. Właściciele aut spełniających normy nie muszą wykonywać żadnych czynności, zaś właściciele aut niespełniających norm chcąc skorzystać z wyłączenia będą musieli zgłosić taki fakt do urzędu. Nie będzie jednak konieczny zakup dedykowanej naklejki, tylko bezpłatne zgłoszenie.

Według badań rzeczywistej emisji – tzw. remote sensing, które odbyło się w Krakowie wiemy, iż pojazdy, które 1 stycznia nie będą spełniały norm jest ok. 20 proc. całości (wszystkie pojazdy poruszające się po Krakowie). Z tej grupy ok. 10 proc. to pojazdy osób spoza miasta i to one będą wykluczone w ramach walki o zdrowsze powietrze w stolicy województwa.

– Projekt przewiduje również szereg innych wyłączeń z ograniczeń SCT, które obejmą m.in.: pacjentów placówek medycznych (po wcześniejszym zarejestrowaniu w systemie SCT), pojazdy wskazane przez osoby posiadające kartę parkingową osoby z niepełnosprawnościami czy pojazdy zabytkowe i specjalne – czytamy na stronie urzędu. Zrezygnowano z wywołujących kontrowersje wyłączeń dla organizacji pozarządowych i kościelnych.

• Czytaj także: Strefa Czystego Transportu nie taka straszna. Jak działa na świecie?

Kilkadziesiąt NGO apeluje do radnych

Tydzień przed planowaną sesją apel do radnych ws, przyjęcia SCT w Krakowie wystosowało ponad 40 organizacji pozarządowych.

– Roczne stężenie NO2 odnotowane w 2024 r. na stacji pomiarowej przy Alei Krasińskiego przekroczyło wytyczne WHO ponad czterokrotnie! Jest to jedno z najwyższych stężeń ze wszystkich stacji mierzących NO2 w Polsce. Wysokie stężenia występują też w innych dzielnicach miasta. Główną przyczyną tak wysokiego zanieczyszczenia krakowskiego powietrza dwutlenkiem azotu jest transport drogowy – odpowiada za około 80 proc. stężenia NO2 przy ciągach komunikacyjnych oraz za niemal 70 proc. na obszarach oddalonych od nich – czytamy w dokumencie wysłanym także do mediów.

Głos w tygodniu poprzedzającym obrady zajęli też liczni lekarze, przypominając, iż to właśnie kwestie zdrowotne leżą u podstaw wprowadzania SCT. Przypominali o tym również autorzy wspomnianego apelu.

– Zanieczyszczenia komunikacyjne mają negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców, w tym zdrowie dzieci. Długotrwałe oddychanie powietrzem o podwyższonym stężeniu NO2 zwiększa ryzyko zachorowania na astmę choćby o 10-17%. Wysokie stężenia NO2 zwiększają również ryzyko wystąpienia ostrych infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci – choćby of 9% dla stężenia wyższego o 10 μg/m³. Badania epidemiologiczne potwierdzają także wzrost ryzyka wystąpienia zgonu z powodu zapalenia płuc lub oskrzeli. Psychologowie z Uniwersytetu Jagiellońskiego ustalili, iż oddychanie powietrzem o wysokim stężeniu dwutlenku azotu zmniejsza zdolności kognitywne dzieci w zakresie potrzebnym do zapamiętywania i rozumienia. Badania Śląskiego Uniwersytetu Medycznego dowodzą, iż wyższe stężenia NO2 powodują częstsze występowanie nagłych stanów sercowo-naczyniowych, np. zawałów czy udarów mózgu i zgonów z tych powodów – podkreślają organizacje pozarządowe.

Apel kończy postulat wzmocnienia komunikacji aglomeracyjnej, które powinno towarzyszyć wprowadzeniu SCT. Wśród innych postulatów pojawia się konieczność prowadzenia regularnych badań stężeń tlenków azotu.

• Czytaj także: Kilkadziesiąt organizacji apeluje do polityków ws. SCT w Krakowie. Głosowanie za tydzień

Strefy Czystego Transportu na świecie

Przykłady z wielu miejsc na świecie pokazują, iż rozwiązanie, które wyklucza najbardziej trujące samochody wpływa na jakość powietrza i zdrowie mieszkańców.

Jedną z najbardziej kompleksowych stref jest ta londyńska. Od 2023 roku obejmuje już całe miasto, według zasad tych samych, co proponowana strefa w Krakowie (Euro 4 dla benzyn i Euro 6 dla diesli), jednak bez wyłączenia dla mieszkańców. W Londynie pierwsze ograniczenia wprowadzono już 17 lat temu. W efekcie stężenie dwutlenku azotu w centralnych dzielnicach miasta spadło o ponad 20 proc., a w ścisłym centrum miasta o niemal 50 proc. Po wspomnianym rozszerzeniu SCT z 2023 roku zanotowano obniżenie stężeń tlenków azotu o kolejne 27 procent.

Strefy Czystego Transportu sprawdziły się także w Niemczech. Wiele z niemieckich miast w tej chwili wycofuje się z tego rozwiązania, ponieważ flota samochodów została dostosowana do strefy, a w efekcie jakość powietrza poprawiła się tak bardzo, iż nie ma dłużej sensu utrzymywania przepisów.

Innym przykładem jest Bruksela w której między 2018 a 2023 roku tlenki azotu spadły o 36 proc., a ponad 99 proc. pojazdów spełnia wymogi strefy.

Sesja Rady Miasta Krakowa ws. SCT

Środowe (11.06.2025) obrady zaczynają się o g. 10:00 i dotyczą kilku kwestii. Najpierw zaplanowano sprwozdanie z realizacji budżetu za 2024 rok, a następnie dyskusję właśnie nad tematem SCT. Tego samego dnia z formalnego punktu widzenia zwołano kolejną sesję – na g. 15:00. Wtedy radni zapoznają się z raportem o stanie gminy (2024) i będą decydować o absolutorium dla prezydenta za 2024 rok. Następnie przejdą do dyskusji nad drugim czytaniem projektu ws. SCT w Krakowie.

Całość sesji zakończy blok głosowań. To wtedy dowiemy się, czy radni w większości poparli proponowane rozwiązanie, czy też odrzucili je.

Artykuł jest aktualizowany.

–

Zdjęcie tytułowe: shutterstock/PHOTOCREO Michal Bednarek