Nowa definicja bezpieczeństwa energetycznego: więcej niż paliwa kopalne
Świat mierzy się z rosnącą niestabilnością geopolityczną. Cła, sankcje, konflikty i zaburzenia w łańcuchach dostaw wpływają na globalny handel energią, podsycając protekcjonizm i pogłębiając nierówności w dostępie do surowców. Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) podkreśla, iż dotychczasowe rozumienie bezpieczeństwa energetycznego, oparte głównie na dostępie do paliw kopalnych, wymaga pilnej rewizji.
Dziś najważniejsze znaczenie zyskuje zdolność produkcyjna z OZE — zwłaszcza fotowoltaiki, energetyki wiatrowej i innych technologii odnawialnych. W 2024 roku światowy przyrost nowych mocy z OZE osiągnął rekordowe 585 GW. Według scenariusza IRENA dla celu 1,5°C, do 2050 roku ponad 90% globalnej energii elektrycznej powinno pochodzić z odnawialnych źródeł.
Surowce krytyczne – nowe pole rywalizacji
Sercem transformacji energetycznej są również surowce niezbędne do produkcji technologii OZE — takie jak lit, kobalt, nikiel czy metale ziem rzadkich. Ich wydobycie i przetwórstwo skoncentrowane jest w kilku krajach, co rodzi ryzyko geopolityczne, mogące spowolnić i podrożyć proces transformacji. IRENA ostrzega, iż rosnąca konkurencja o dostęp do tych materiałów może prowadzić do wojen handlowych, ograniczeń eksportowych i manipulacji rynkowych.
Organizacja zwraca jednak uwagę, iż nie brakuje samych złóż surowców — np. globalne rezerwy litu szacowane są na 560 mln ton, przy przewidywanym rocznym zapotrzebowaniu w 2030 roku na poziomie 1,7–2,3 mln ton. Problemem pozostaje jednak ich dostępność oraz dywersyfikacja źródeł.
Klucz do sukcesu? Innowacje, kooperacja i nowe modele zarządzania
IRENA podkreśla, iż żadna gospodarka nie jest w stanie samodzielnie kontrolować wszystkich etapów rozwoju technologii czystej energii. Dlatego niezbędne są międzynarodowe inwestycje w badania, innowacje oraz poszukiwanie nowych złóż, zwłaszcza w niedostatecznie eksplorowanych regionach, takich jak Afryka.
Szczególną rolę mogą odegrać:
- rozwój technologii recyklingu surowców krytycznych,
- innowacje w zakresie efektywności energetycznej,
- substytucja trudno dostępnych materiałów,
- budowa przejrzystych, odpornych łańcuchów dostaw.
Geopolityka transformacji energetycznej — co dalej?
W odpowiedzi na te wyzwania IRENA planuje powołanie Globalnej Komisji ds. Geopolityki Transformacji Energetycznej. Celem będzie analiza, jak polityka, handel, ekonomia, środowisko i rozwój będą kształtowane przez rosnący udział OZE w globalnym miksie energetycznym.
Podkreślono również konieczność nowych modeli zarządzania — bardziej inkluzywnych i nastawionych na zrównoważony rozwój. To właśnie one mają być kluczem do sukcesu energetycznej rewolucji.
Zobacz również:
- AI napędza wzrost zużycia energii – raport IEA prognozuje przyszłość sektora energetycznego
- Energetyczny wyścig z czasem. Czy świat zdąży potroić moce OZE?
- Transformacja energetyczna to nie fanaberia. To klucz do bezpieczeństwa Polski i Europy [OPINIA]
Oryginalną publikację można znaleźć na stronie IRENA: The Powerful Role in Geopolitics is to Manage the Energy Transition
